რუსული საინფორმაციო ოპერაცია 2024 წლის საარჩევნო პროცესებთან დაკავშირებით
2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინა პერიოდში საქართველოს საინფორმაციო სივრცეში რუსული საინფორმაციო ჩარევები გააქტიურდა. მიუხედავად იმისა, რომ რუსი მაღალჩინოსნებისგან არაერთხელ გაჟღერდა განცხადებები, თითქოს რუსეთი საქართველოს არჩევნებში არ ერეოდა,[1] რუსული საინფორმაციო კამპანია საპარლამენტო არჩევნებამდე და მის შემდეგ კოორდინირებულად მიმდინარეობდა. აღნიშნულ კამპანიაში ჩართულნი იყვნენ როგორც ოფიციალური პირები და უწყებები (რუსეთის საგარეო დაზვერვა, მაღალჩინოსნები), ისე კრემლისტური მედიასაშუალებები და ანონიმური საინფორმაციო ქსელი, რომლის წარმოებაში ფინანსური რესურსიც იდებოდა. რუსეთიდან გავრცელებული მთავარი დეზინფორმაცია წინასაარჩევნო პერიოდში დასავლეთის მიერ საქართველოში ფერადი რევოლუციის მოწყობის გეგმასა და ხელისუფლების ცვლილების მცდელობას უკავშირდებოდა. აღნიშნული ოპერაცია რამდენიმე თვის განმავლობაში კოორდინირებულად მიმდინარეობდა და არჩევნების შემდეგ, თბილისის ქუჩებში პროტესტის პარალელურადაც გაგრძელდა. რუსული დეზინფორმაციის სამიზნეები წინასაარჩევნოდ ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებული რეგიონებიც გახდნენ. საყურადღებოა ის ფაქტიც, რომ რუსეთიდან წამოსული გზავნილების ნაწილი თანხვედრაში იყო „ქართული ოცნების“ ან მასთან დაკავშირებული მედიასაშუალებებისა თუ ანონიმური ანგარიშების მიერ გავრცელებულ ნარატივებთან.
რუსული საინფორმაციო ჩარევები ევროკავშირსა და საქართველოში
გარე საინფორმაციო ოპერაციები და ჩარევები თანამედროვე მსოფლიოს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს გამოწვევას წარმოადგენს. აღნიშნული ოპერაციების მიზანია დაგეგმილი ტაქტიკებისა და ტექნიკების გამოყენებით სამიზნე ქვეყნებში საზოგადოებრივ აზრზე ზეგავლენის მოხდენა და ღირებულებით საკითხებზე მანიპულირება. მსგავსი აქტივობები მანიპულაციურია და კოორდინირებული სახე აქვს, წარმოებულია სამთავრობო ან დამოუკიდებელი აქტორებისგან, რომლებიც ქვეყნის შიგნიდან ან გარედან მოქმედებენ. საინფორმაციო ოპერაციები განსაკუთრებით მაშინ აქტიურდება, როცა ქვეყნებში მნიშვნელოვანი პოლიტიკური პროცესები მიმდინარეობს. ერთ-ერთი ასეთი პროცესია არჩევნები, როცა მავნე აქტორები სხვადასხვა ტაქტიკის გამოყენებით ცდილობენ შიდა პოლიტიკურ პროცესებზე გავლენის მოხდენას, პოლიტიკური პოლარიზაციის გაღვივებასა და ამომრჩევლის დეზორიენტირებას.
ევროკავშირის საგარეო ქმედებათა სამსახურმა 2022 წლიდან აქტიურად დაიწყო უცხოური საინფორმაციო მანიპულაციებისა და ჩარევების (FIMI) საფრთხეების კვლევა.[2] ანგარიშების მიხედვით, საგარეო საფრთხეების მთავარი აქტორი უმეტესად რუსეთია. მისი ძირითადი სამიზნე ევროკავშირი, ევროპული ღირებულებები, ორგანიზაციის წევრი ქვეყნები, სამეზობლო და სხვა გლობალური პარტნიორები არიან.[3] რუსეთის მიერ წარმოებული საინფორმაციო ოპერაციების არქიტექტურა მოიცავს როგორც ოფიციალურ არხებს, მათ შორის, მთავრობის ოფიციალურ განცხადებებსა (რუსეთის საგარეო დაზვერვა, მთავრობის ანგარიშები, მაღალჩინოსნების კომენტარები) და მთავრობისგან კონტროლირებად მედიასაშუალებებს (Russia Today, Sputnik, TASS, NewsFront), ისე შენიღბულ, ანონიმურ ანგარიშებს, რომლებიც პირდაპირ არ არიან დაკავშირებული კრემლთან, თუმცა ანონიმურად მისი გავლენების გაძლიერებას ცდილობენ. ევროკავშირის ბოლო ანგარიშის მიხედვით, რომელიც მიმდინარე წლის მარტში გამოქვეყნდა, 2024 წელს რუსეთის საინფორმაციო ოპერაციების სამიზნე თემებს შორის იყო ევროპარლამენტის არჩევნები, მოლდოვის არჩევნები, რუსეთის უკრაინაში შეჭრა და საქართველოში მიმდინარე მოვლენები.[4]
საქართველო, მრავალი წელია, რუსული საინფორმაციო ოპერაციების სამიზნეა. სწორედ გარე საინფორმაციო მანიპულაციებსა და ანტიევროპულ დეზიფორმაციასთან ბრძოლა იყო პირველი ნაბიჯი იმ 9 დათქმას შორის, რომელიც ევროკომისიამ 2023 წლის მიწურულს საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის მინიჭების რეკომენდაციის გამოცხადების შემდეგ გასცა.[5] საქართველოში რუსული პროპაგანდა უფრო მეტად კონცენტრირდება დასავლეთისგან მტრის ხატის შექმნასა და ანტიდასავლურ განწყობებზე, ვიდრე რუსეთის პოზიტიურად წარმოჩენაზე, რადგან საზოგადოებრივი აზრის კვლევების შედეგები აჩვენებს, რომ ქვეყანაში მკვეთრად ანტირუსული განწყობებია და მოსახლეობის უმეტესობა ყველაზე დიდ პოლიტიკურ საფრთხედ სწორედ რუსეთს მიიჩნევს.[6]
„სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება“ („სამართლიანი არჩევნები”) სოციალურ მედიაში მიმდინარე პოლიტიკურ კამპანიებსა და გარე ჩარევებს 2018 წლიდან აკვირდება. მონიტორინგის შედეგებმა აჩვენა, რომ ადრეულ წლებში მთავარი აქტორები, რომლებიც ქართულ საინფორმაციო სივრცეზე გავლენის მოხდენას ანტიდასავლური და პრორუსული გზავნილებით ცდილობდნენ, კრემლთან დაკავშირებული მედიასაშუალებები - „სპუტნიკი“ და „ნიუსფრონტი“ - იყვნენ. მოცემულ მედიასაშუალებებთან დაკავშირებული არაავთენტური ფეისბუქ ქსელები, „სამართლიანი არჩევნების“ გამოძიებების საფუძველზე, კომპანია Meta-მ რამდენჯერმე წაშალა, რის გამოც მათ აღნიშნულ პლატფორმაზე ოპერირების უფლება შეზღუდული აქვთ და მხოლოდ მცირე აუდიტორიასთან მუშაობენ ძირითადად ტელეგრამის გამოყენებით.
თუმცა, თვალსაჩინო გახდა, რომ 2022 წლის თებერვალში რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ და საქართველოს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მოლოდინის ფონზე, რუსული პროპაგანდა და გარე ჩარევები ქვეყანაში სახეშეცვლილი ფორმით გააქტიურდა. რუსეთმა სოციალური მედიის პლატფორმებზე ანონიმური კოორდინირებული კამპანიების წარმოება არამხოლოდ საქართველოში, არამედ სამხრეთ კავკასიის სხვა ქვეყნებშიც დაიწყო, რისთვისაც ფულად რესურსსაც ხარჯავდა. „სამართლიანი არჩევნების“ გამოძიების საფუძველზე, Meta-მ ქსელი რამდენჯერმე წაშალა. კომპანიის მიერ 2024 წლის აგვისტოში გამოქვეყნებული საფრთხეების [7] ქსელმა სამხრეთ კავკასიაში ჯამურად რეკლამებში 77 ათასი აშშ დოლარი დახარჯა. მართალია, აღნიშნული ანონიმური ქსელი, მეტწილად, საქართველოს საგარეო პოლიტიკაზე აკეთებდა აქცენტს და ევროკავშირის ღირებულებებისა და აშშ-ის დისკრედიტაციას ისახავდა მიზნად, თუმცა შიდა პოლიტიკურ საკითხებზეც კონცენტრირდებოდა. კერძოდ, რუსეთიდან მართულ გვერდებზე „ქართული ოცნების” მხარდამჭერი და ოპოზიციური პარტიების მადისკრედიტირებელი გზავნილები ვრცელდებოდა ქსელის რამდენჯერმე წაშლის მიუხედავად, ის ფეისბუქზე დაბრუნებას და საინფორმაციო ოპერაციის წარმოებას სხვადასხვა ფორმით ცდილობს.
„სამართლიანმა არჩევნებმა” შეისწავლა ის ძირითადი ტაქტიკები და გზავნილები, რომლებსაც რუსეთი 2024 წლის საპარლამენტო არჩევების წინა თვეებსა და ოქტომბრის შემდეგ, პროევროპული პროტესტების დროს იყენებდა.
რუსული დაზვერვის დეზინფორმაცია დასავლეთის მიერ საქართველოში ფერადი რევოლუციის მოწყობის მცდელობაზე
გზავნილები მაისში, რუსული კანონის აქციების დროს
რუსულმა დაზვერვამ საქართველოს არჩევნებთან დაკავშირებით განცხადებების გავრცელება აქტიურად ზაფხულიდან დაიწყო. თუმცა, რუსი პროპაგანდისტები და მაღალჩინოსნები ჯერ კიდევ 2024 წლის გაზაფხულზე, „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ რუსული კანონის საწინააღმდეგო პროტესტის მიმდინარეობისას, ავრცელებდნენ გზავნილებს, რომ აშშ აქციების დაფინანსებით საქართველოში არეულობას უჭერდა მხარს და მას ქვეყანაში ომის მეორე ფრონტის გახსნა სურდა.[8]
„მსგავსმა განცხადებებმა და სანქციებზე მუქარამ [დასავლეთიდან] შესაძლოა საქართველოში ფერადი რევოლუცია გამოიწვიოს... [აშშ-ს სურს] მიაღწიოს არსებული მთავრობის შეცვლას და მმართველ პოზიციებზე ექს-პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის, მხარდამჭერები მოიყვანოს", - ეროვნული კვლევითი უნივერსიტეტის ეკონომიკის უმაღლესი სკოლის თანამშრომელი, დიმიტრი სუსლოვი, ინტერვიუ კრემლისტურ სააგენტო TASS-თან, 24.05.2024.[9]
„ჩვენ ვხედავთ დასავლელების მცდელობებს, ესკალაცია მოახდინონ საქართველოში ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების წინ. ჩვენ არ გამოვრიცხავთ, რომ მიზანი არის ხელისუფლების ცვლილების „მაიდნის მსგავსი" სცენარის განხორციელების მცდელობა, რათა დაძაბულობის კიდევ ერთი კერა შეიქმნას რუსეთის საზღვრებთან”, - რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე, მიხაილ გალუზინი. ინტერვიუ კრემლისტურ სააგენტო TASS-თან, 4.06.2024.[10]
მანამდე, გასული წლის მაისის დასაწყისში, საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურიც აცხადებდა, რომ პარლამენტთან მიმდინარე აქციების დროს პირთა გარკვეული ჯგუფები ცდილობდნენ აქციებზე პროვოკაციების მოწყობას, ძალადობრივი სცენარების განვითარებასა და პროცესის „მაიდანიზაციას“, რაც უცხო ქვეყნების დაფინანსებით იმართებოდა პოლიტიკური პარტიებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების ხელმძღვანელების მიერ.[11] მსგავს ნარატივებს „ქართული ოცნების“ ლიდერები, „ხალხის ძალის“ წევრები და პარტიის მხარდამჭერი, ექსპერტად პოზიციონირებადი პირებიც ავრცელებდნენ. „ქართული ოცნების“ ლიდერები ამავე პერიოდში აცხადებდნენ, რომ საქართველოში „მაიდანი“ ვერ შედგებოდა. სოციალურ მედიაში პროსახელისუფლებო აქტორების მიერ ვრცელდებოდა დეზინფორმაცია, რომ აშშ-იდან ქვეყნის ასარევად ინსტრუქტორიც იყო ჩამოყვანილი. რეალურად, აღნიშნული ადამიანი წლების განმავლობაში საქართველოში ცხოვრობდა და ინგლისური ენის მასწავლებლად მუშაობდა.[12]
რუსეთის დაზვერვის სამსახურის დეზინფორმაცია აშშ-ის მიერ არჩევნების შემდეგ რევოლუციის მოწყობის შესახებ
რუსეთის საგარეო დაზვერვის სამსახურმა 9 ივლისს გაავრცელა განცხადება, რომ აშშ საქართველოში 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ ფერადი რევოლუციის გზით ხელისუფლების ცვლილებას გეგმავდა. განცხადების მიხედვით, ვაშინგტონი „ქართული ოცნების“ წინააღმდეგ ევროკავშირთან დაშორების მოტივით იმოქმედებდა და ამაში საქართველოს პრეზიდენტი, სალომე ზურაბიშვილი და ოპოზიციური პარტიები დაეხმარებოდნენ. რუსული დაზვერვის განცხადების მიხედვით, მათ მიერ დაორგანიზებულ პროტესტებზე მსხვერპლიც მოსალოდნელი იყო, რაც ადამიანების აგრესიას სამართალდამცველებისკენ მიმართავდა. განცხადებაში პარალელი გავლებული იყო უკრაინაში 2014 წლის რევოლუციასთანაც და აღნიშნული იყო, რომ მაიდანზე დაღუპული ადამიანების ნაწილი ქართველი დაქირავებული სნაიპერების მიერაც იყო დახვრეტილი.[13]
26 აგვისტოს რუსეთის დაზვერვამ კიდევ ერთი განცხადება გაავრცელა, რომელშიც, ასევე, ფერადი რევოლუციის მოწყობის მცდელობაზე კეთდებოდა აქცენტი. განცხადების მიხედვით, თეთრი სახლი უკმაყოფილო იყო საქართველოში ოპოზიციური ძალებით და „ქართული ოცნების” წევრებისთვის სანქციების დაწესებას აპირებდა. ამასთანავე, რევოლუციურ პროცესებში იქნებოდნენ ჩართული სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები, რომლებიც დარღვევების არარსებობის შემთხვევაშიც კი უარყოფითად შეაფასებდნენ საარჩევნო პროცესს.[14] მეორე დღეს რუსეთის საგარეო დაზვერვის დირექტორმა, სერგეი ნარიშკინმა, განაცხადა, რომ რუსეთს სურდა, ხელი შეეშალა საქართველოში ფერადი რევოლუციის მცდელობისთვის ამ საკითხზე არსებული ინფორმაციის გამჟღავნებით.[15]
უკვე 11 სექტემბერს, არჩევნებამდე რამდენიმე კვირით ადრე, რუსეთის დაზვერვამ საქართველოში რევოლუციის მოწყობის გეგმაში ჩართულობაში ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისიც (ეუთო/ოდირი) დაადანაშაულა. დაზვერვის განცხადებით, კენჭისყრამდე 10-20 დღით ადრე ეუთო/ოდირი მკაცრ ანგარიშს გამოაქვეყნებდა, რომელშიც აქცენტი იქნებოდა გაკეთებული ქვეყანაში სამართლიანი არჩევნების ჩატარებისთვის პირობების არარსებობაზე; აღნიშნული შეფასება ოპოზიციას საბაბს მისცემდა, დაეწყოთ მასობრივი საპროტესტო აქციები ქვეყანაში ძალაუფლების ხელში ჩაგდების მიზნით.[16] მსგავს განცხადებებს სხვა მაღალჩინოსნებიც ავრცელებდნენ.
„როგორც ჩანს, ოდირი გეგმავს სწორედ ამ შეფასებების გამოყენებას, რათა გაამწვავოს სიტუაცია საქართველოში და თუ დასავლეთს არ მოეწონება არჩევნების შედეგი, ოდირის დასკვნამ შეიძლება გამოიწვიოს მორიგი ფერადი რევოლუცია”, - რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერი, მარია ზახაროვა.[17]
2024 წლის 4 ოქტომბერს რუსეთის საგარეო დაზვერვის სამსახურის დირექტორმა, სერგეი ნარიშკინმა, განაცხადა, რომ ეუთო/ოდირმა აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის დაკვეთით მოამზადა შუალედური დასკვნა, რომელშიც არსებობდა თეზისი იმის შესახებ, თითქოს საქართველოში სამართლიანი და ღია არჩევნებისთვის პირობები არ არსებობდა. ნარიშკინი დასავლეთს სდებდა ბრალს, რომ ცდილობდა საქართველოს შიდა საქმეებში ჩარევას და არ სურდა „ჯანსაღი, ეროვნულად ორიენტირებული ძალების“ დარჩენა.[18]
საქართველოში არჩევნების შემდეგ შესაძლო რევოლუციის მოწყობის მცდელობაზე გზავნილები ფეისბუქზე რუსეთიდან მართული ანონიმური ქსელის მეშვეობითაც ვრცელდებოდა. რუსეთიდან მართულ ქსელში შემავალი გვერდები, ერთი მხრივ, ქართულენოვანი სტატიების, მეორე მხრივ კი ე.წ. იუმორისტული „მიმების“ საშუალებით ავრცელებდნენ გზავნილებს არჩევნების პარალელურად. აგვისტოს ბოლოდან ქსელმა დაიწყო ოპოზიციისა და დასავლეთის დადანაშაულება საქართველოში არეულობის მოწყობის მცდელობაში. სექტემბერში კი გვერდმა “Georgia Breaking News” გამოაქვეყნა რუსულ ქსელთან დაკავშირებულ ვებგვერდზე, sakartvelo-today.org, გამოქვეყნებული სტატია, რომელშიც აშშ-ს საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ ოპოზიციის, სამოქალაქო სექტორისა და მედიის დახმარებით „ფერადი რევოლუციის“ მოწყობის მცდელობაში ადანაშაულებდა. გამოქვეყნებულ სტატიაში აღნიშნული იყო, რომ რევოლუციის საბაბი არჩევნების შედეგების გაყალბების ბრალდებები გახდებოდა. აღნიშნული პოსტები დარეკლამებული იყო, თუმცა გადახდილი თანხის რაოდენობა გაუმჭვირვალეა.
აღსანიშნავია, რომ რუსეთი მიზანში იღებდა საქართველოში ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებსაც, მათ შორის, სამცხე-ჯავახეთსაც. ფეისბუქზე რუსეთიდან მართულმა გვერდმა „ჯავახეთის დიასპორა რუსეთში“, რუსეთის საგარეო დაზვერვის სამსახურზე დაყრდნობით, გაავრცელა ზემოაღნიშნული გზავნილი, თითქოს საპარლამენტო არჩევნებში აშშ ჩარევასა და ეუთო/ოდირთან თანამშრომლობით, „ქართული ოცნების“ გამარჯვების შემთხვევაში, არჩევნების შედეგების ეჭვქვეშ დაყენებასა და საპროტესტო აქციების დაწყებას აპირებდა.
თარგმანი:
‼️რუსეთის ფედერაციის საგარეო დაზვერვის სამსახურის პრეს-ბიურო იუწყება, რომ რუსეთის ფედერაციის საგარეო დაზვერვის სამსახურში მიღებული ინფორმაციის თანახმად, აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი, საქართველოში მიმდინარე წლის 26 ოქტომბერს საპარლამენტო არჩევნებში ჩარევისთვის, აპირებს ახალი ინსტრუმენტის გამოყენებას, რათა წინ აღუდგეს ვაშინგტონისთვის არასასურველი პარტია „ქართული ოცნების“ გამარჯვებას.
ამერიკელები ეუთოს/დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისის (ODIHR) ხელმძღვანელობასთან საქართველოს მიმართულებით „თანამშრომლობაზე“ შეთანხმდნენ.
გათვალისწინებულია, რომ ეუთო/ODIHR კენჭისყრამდე 10-20 დღით ადრე გამოაქვეყნებს შუალედურ ანგარიშს დასკვნით, რომ ქვეყანაში არ არსებობს პირობები თავისუფალი და სამართლიანი არჩევნების ჩასატარებლად. ნების გამოვლენის პირველადი შედეგების გამოქვეყნების შემდეგ, წარმოდგენილი იქნება დასკვნა საარჩევნო პროცესის დემოკრატიის ნორმებთან შეუსაბამობის შესახებ.
ვაშინგტონის გეგმა აშკარაა და აღარ არის გასაკვირი - პროდასავლურ, ქართულ ოპოზიციას ძალაუფლების ძალის გამოყენებით ხელში ჩაგდების მიზნით მასობრივი საპროტესტო აქციების დაწყების საფუძველი მისცეს. სამწუხაროა, რომ ODIHR ჩართულია ასეთ მაქინაციებში, რომლებიც, როგორც ეუთოს ოფიციალურ ვებგვერდზეა ნათქვამი, „მოწოდებულია დაეხმაროს“ ორგანიზაციის წევრ სახელმწიფოებს ადამიანის უფლებებისა და ფუნდამენტური თავისუფლებების პატივისცემის საკითხების, დემოკრატიული ინსტიტუტების დაცვისა და საზოგადოებაში ტოლერანტობის გაძლიერებაში.
ჩვენ განსაკუთრებით აღვნიშნავთ ბიუროს მზადყოფნას წინასწარ, არჩევნებამდე დიდი ხნით ადრე, აღიაროს იგი „არადემოკრატიულად“. ეს მიუთითებს ODIHR-ის ამერიკის ხელისუფლების არაკეთილსინდისიერი თამაშების რუპორად საბოლოოდ გადაქცევაზე. შექმნილ ვითარებაში, რუსეთის გადაწყვეტილება, შემცირდეს ეუთოს დაფინანსება, რათა როგორმე შეასუსტოს ამ ოდესღაც პატივსაცემი საერთაშორისო სტრუქტურის დესტრუქციული საქმიანობა, გამართლებულად ჩანს.
ქვეყანაში არეულობის მოწყობის მცდელობაზე აქცენტი კეთდებოდა „ქართული ოცნების“ ლიდერების მხრიდანაც. სექტემბრის დასაწყისში ირაკლი კობახიძე აცხადებდა, რომ 2024 წლის არჩევნებზეც შესაძლებელი იყო ოპოზიციის მხრიდან ხელისუფლების შეცვლის მცდელობა, თუმცა რევოლუციის მოწყობის რესურსი არ ჰქონდათ.[19] 2024 წლის ოქტომბერში ზუგდიდში მოსახლეობასთან შეხვედრაზე სიტყვით მიმართვის დროს ბიძინა ივანიშვილმა ყურადღება გაამახვილა, რომ 2003 წელს რევოლუცია საგარეო აქტორების მიერ იყო მოწყობილი და მათ ამჯერადაც ჰქონდათ ძალაუფლების ხელში აღების სურვილი, თუმცა ამის განხორციელების შესაძლებლობა არ ექნებოდათ.[20] გადატრიალების სავარაუდო მცდელობაზე მიუთითებდნენ „ქართული ოცნების“ სხვა ლიდერებიც:
„ემზადებიან გადატრიალებისთვის, რასაც 2020 წელს აპირებდნენ და მაშინ არ გამოუვიდათ. ამისთვის ამზადებენ საბაბს იმ „ენჯეოების“ გამოყენებით, რომლებიც საარჩევნო აქციებს მართავენ და საარჩევნო კამპანიაში არიან ჩართულები - რომ შეადგინონ ყალბი ანგარიშები, როგორც ეს 2020 წელს გააკეთეს ყალბი „პივიტის“ გავრცელებით, რათა შეიქმნას საბაბი გადატრიალებისთვის”, - შალვა პაპუაშვილი, 23 ოქტომბერი, 2024.[21]
გზავნილი, თითქოს აშშ საქართველოში რევოლუციას გეგმავდა, რუსულ წყაროებთან ერთად, სოციალურ მედიაში ოპოზიციის წინააღმდეგ მოქმედ ანონიმურ ტიკტოკ და ტელეგრამ არხებზეც გავრცელდა.
4 ოქტომბერს ტელეკომპანია „იმედის“ ფეისბუქგვერდზე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ აშშ-ის საელჩო საკუთარ მოქალაქეებს სიფრთხილისკენ მოუწოდებდა, რადგან 26 ოქტომბრის არჩევნებთან დაკავშირებით მოსალოდნელი იყო დიდი მასების შესაძლო მობილიზება საპროტესტო აქციებზე. აღნიშნული ქარდი „ნიუსფრონტის“ ტელეგრამ არხზეც გავრცელდა.
წინასაარჩევნოდ რუსეთის დაზვერვისა და მაღალჩინოსნების პროპაგანდისტულ განცხადებებს აქტიურად ავრცელებდა ულტრამემარჯვენე ჯგუფი, „ალტ-ინფო“ თავის ტელეგრამ არხებზე. ამასთანავე, პრორუსული წყაროები,მათ შორის - „საქართველო და მსოფლიო", არჩევნებამდე რამდენიმე დღით ადრე ავრცელებდნენ გზავნილებს, რომ თითქოს ოპოზიცია, დასავლეთის პატრონაჟით, ახალგაზრდებს არჩევნების შემდეგ არეულობის მოსაწყობად ამზადებდა.
დეზინფორმაციული გზავნილები უკრაინიდან პროვოკაციის მოსაწყობად ჩამოსული პირების შესახებ
არჩევნებამდე ერთი დღით ადრე, 25 ოქტომბერს, კრემლისტურმა სააგენტო TASS-მა გაავრცელა ინფორმაცია, თითქოს მარიუპოლში მცხოვრები უკრაინის მოქალაქე, ექსტრემისტული ჯგუფის წევრი, აზოვის ყოფილი ჯარისკაცი, საქართველოში ჩამოვიდა, რათა პროტესტები დააორგანიზოს და მონაწილეებს ამისთვის ფული გადაუხადოს. ტასის ინფორმაციით, კიევი ამზადებდა ჯარისკაცებს, რომლებიც მონაწილეობას მიიღებდნენ მასობრივ პროტესტებში საქართველოში. სააგენტოზე გამოქვეყნებული სტატიის მიხედვით, უკრაინის თავდაცვის ძალები აგროვებდნენ ინფორმაციას ეთნიკურ ქართველებზე უკრაინაში და გეგმავდნენ მათ დაშინებასა და ზეწოლას პროტესტებში მონაწილეობისთვის.[22] სტატიის გამოქვეყნებამდე რამდენიმე საათით ადრე „ქართული ოცნების” მხარდამჭერმა მედიასაშუალებამ გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც აღნიშნული იყო, რომ ერთ-ერთ ფეისბუქჯგუფში უკრაინელი მოხალისეებისთვის თბილისში ბინას ეძებდნენ, რათა მათ მიტინგები და არეულობა მოეწყოთ.
28 ოქტომბერს კრემლისტურმა სააგენტო TASS-მა გაავრცელა ინფორმაცია, თითქოს საქართველოში უკრაინაში დატრენინგებული სნაიპერები ჩამოდიოდნენ, რათა დაეორგანიზებინათ პროვოკაციები მასობრივი პროტესტების დროს. ტასის მტკიცებით, რეგიონიდან წყარო იუწყებოდა, რომ სნაიპერები არჩევნების შემდეგ ფერადი რევოლუციის განხორციელებაში უნდა ყოფილიყვნენ ჩართული და დასავლეთის დავალებით იმართებოდნენ.[23]
8 დეკემბერს, რუსთაველზე გამართული პროტესტების პარალელურად, „ქართულ ოცნებასთან” დაკავშირებულმა აქტორებმა, მედიასაშუალებებმა და ანონიმურად მოქმედმა გვერდებმა კოორდინირებულად გაავრცელეს ინფორმაცია, თითქოს აქციებზე დაქირავებული სნაიპერები ადამიანის სიცოცხლის მოსპობას გეგმავდნენ, რათა არეულობა გამოეწვიათ.
გზავნილები რევოლუციაზე არჩევნების შემდეგ
რევოლუციურ სცენარსა და არეულობაში რუსეთი დასავლეთს არჩევნების შემდეგაც ადანაშაულებდა. პირველ ნოემბერს რუსეთის უშიშროების საბჭოს თავმდჯომარის მოადგილემ, დიმიტრი მედვედევმა, განაცხადა,[24] რომ საქართველოს პრეზიდენტის, სალომე ზურაბიშვილის მიერ არჩევნების შედეგების არალეგიტიმურად გამოცხადების მიზანი საქართველოში პროტესტების შედეგად „მაიდნის” სცენარის გამეორება იყო. 21 ნოემბერს რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერმა, მარია ზახაროვამ განაცხადა, რომ აშშ-სა და ევროკავშირს საქართველოში სიტუაციის დესტაბილიზაცია და ქვეყანაში ხელისუფლების შეცვლა სურდათ.[25] რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის, სერგეი ლავროვის 26 ნოემბრის განცხადებით, დასავლეთი საქართველოში შიდა კონფლიქტის გამოწვევასა და ფერადი რევოლუციის მოწყობას გეგმავდა.[26] იმავე დღეს რუსეთის საგარეო დაზვერვის თავმჯდომარემ, სერგეი ნარიშკინმა განაცხადა, რომ შესალებელი იყო, თბილისში კიდევ ერთი ფერადი რევოლუცია მომხდარიყო. [27]
აღნიშნული გზავნილები ვრცელდებოდა მას შემდეგაც, რაც ევროკავშირთან მოლაპარაკებების შეწყვეტის შესახებ ირაკლი კობახიძის განცხადების გამო რუსთაველის გამზირზე მასშტაბური პროევროპული აქციები დაიწყო. 2 დეკემბერს რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივანმა, დიმიტრი პესკოვმა განაცხადა, რომ საქართველოში მიმდინარე პროცესები ძალიან ჰგავდა უკრაინის მაიდანს და საქართველოს ფერადი რევოლუციის ყველა ნიშანი ჰქონდა.[28] ამასთანავე, რუსეთის საბჭოს ვიცესპიკერმა, კონსტანტინ კოსაჩევმა პროტესტების პარალელურად გაავრცელა განცხადება, რომ დემონსტრაციების მონაწილეების ქმედებები დასავლეთის მიერ იყო წახალისებული.[29]
კრემლისტური სააგენტოები „ნიუსფრონტი” და „სპუტნიკი” აქციებს ძალადობრივად წარმოაჩენდნენ და წერდნენ, რომ ოპოზიციონერი ლიდერები აქციის მონაწილეებს რევოლუციისკენ მოუწოდებდნენ.
აქციის ძალადობრივ ხასიათსა და დასავლეთის გეგმებზე გზავნილებს რუსეთიდან მართული ანონიმური ქსელიც ავრცელებდა. რუსული ქსელის მიერ ფეისბუქზე გამოქვეყნებულ დარეკლამებულ სტატიებში მითითებული იყო, რომ პროევროპულ აქციებს ძალადობრივი ხასიათი ჰქონდა, დასავლეთის მიზანი აქციებზე სიტუაციის გამწვავება იყო და დასავლეთის, ოპოზიციის, პრეზიდენტისა და სამოქალაქო სექტორის მიზანი საქართველოს დესტაბილიზაცია იყო.
რევოლუციის სცენარის შესახებ განცხადებებს ავრცელებდნენ „ქართული ოცნების“ ლიდერებიც. 29 ნოემბერს „ქართული ოცნების" ერთ-ერთმა ლიდერმა, მამუკა მდინარაძემ, განაცხადა, რომ ევროკომისიას საქართველოსთვის მოლაპარაკებების გახსნაზე უარი უნდა ეთქვა, რის გამოც ოპოზიცია 16 დეკემბერს არეულობის მოწყობას გეგმავდა, „ქართულმა ოცნებამ" კი ეს თავიდან აიცილა.[30] 30 ნოემბერს ირაკლი კობახიძემ „რადიკალები და მათი უცხოელი პატრონები" ქვეყნის არევისა და საქართველოს უკრაინიზაციის მცდელობაში დაადანაშაულა და აღნიშნა, რომ საქართველოში „მაიდანი“ ვერ განხორციელდებოდა.[31] შალვა პაპუაშვილის განცხადებით კი პროტესტები „მაიდნის" სცენარით მიმდინარეობდა.[32]
„ქართული ოცნების“ მხარდაჭერა და არჩევნების ლეგიტიმაცია
რუსი მაღალჩინოსნების განცხადებებში წინასაარჩევნო პერიოდში შეინიშნებოდა ნარატივი, რომ „ქართული ოცნება“ დისტანცირდა ლიბერალური დღის წესრიგისგან და ეროვნულ იდენტობას იცავდა. 2024 წლის 6 სექტემბერს რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, სერგეი ლავროვმა, განაცხადა, რომ „ქართულმა ოცნებამ" გააცნობიერა საქართველოს ეროვნული იდენტობა და მიხვდა, რომ ქართველ ხალხს ჰქონდა მართლმადიდებლური ღირებულებები და ეროვნული კულტურა, რასაც დასავლეთი ებრძოდა და საქართველოს თავს ლგბტ დღის წესრიგს ახვევდა.[33] ამასთანავე, სექტემბრის ბოლოს ლავროვმა საქართველოს იმდროინდელ მთავრობას „წარსულის შესახებ გულახდილი“ უწოდა და გამოთქვა მზადყოფნა, დახმარებოდა საქართველოს მთავრობას ოკუპირებულ ტერიტორიებთან შერიგებაში.[34] ამასთანავე, 22 ოქტომბერს სერგეი ლავროვმა განაცხადა, რომ სჯეროდა „ქართული ოცნების“ განცხადების, რომ დასავლეთი ცდილობდა საქართველოს რუსეთთან ომში ჩართვას.[35] 28 ნოემბერს რუსეთის პრეზიდენტმა, ვლადიმერ პუტინმა, განაცხადა, რომ რუსეთი არ ერეოდა საქართველოს შიდა პოლიტიკაში, თუმცა გაოცებული იყო „ქართული ოცნების” მტკიცე ხასიათით.[36] რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემ, მიხეილ გალუზინმა, კი განაცხადა, რომ საქართველო პრაგმატულ პოლიტიკას გაყვა ეროვნული ინტერესების გათვალისწინებით.[37] 30 დეკემბერს სერგეი ლავროვმა განაცხადა, რომ საქართველოს მთავრობა საგარეო პოლიტიკის ნაციონალურ ინტერესებზე მორგებასა და იმ დასავლური ქვეყნებისგან დამოუკიდებლობას ცდილობდა, რომლებიც ქვეყანას დესტაბილიზაციისკენ უბიძგებდნენ.[38]
პერიოდულად ჟღერდებოდა რუსეთ-საქართველოს შორის დიპლომატიური ურთიერთობების აღდგენის ინიციატივებიც. 2 ნოემბერს დიმიტრი მედვედევმა განაცხადა, თბილისის სურვილის შემთხვევაში, დიპლომატიურ ურთიერთობებს აღადგენდნენ, თუმცა ჯერჯერობით ეს მმართველ პარტიას არ სურდა. დეკემბრის დასაწყისში რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერმა, მარია ზახაროვამ, საქართველოსთან ორმხრივი ურთიერთობებისთვის მზაობა გამოთქვა.[39]
„სამართლიანი არჩევნების“ დაკვირვებითა და კომპანია Meta-ს ანგარიშის მიხედვით, რუსეთიდან მართული ანონიმური ფეისბუქ ქსელი 2024 წელს „ქართული ოცნების“ მხარდამჭერ გზავნილებს ღიად ავრცელებდა. 2024 წლის აგვისტოში Meta-ს მიერ გამოქვეყნებულ კვარტალურ ანგარიშში აღნიშნული იყო, რომ საინფორმაციო ოპერაციაში ჩართული გვერდები, რომლებიც რუსეთიდან იმართებოდნენ, „ქართულ ოცნებას" უჭერდნენ მხარს. ჯერ კიდევ 2024 წლის მაისში, რუსული კანონის პროტესტების დროს, რუსეთთან დაკავშირებულ გვერდებზე მმართველი პარტიის წარმომადგენლები ეროვნული ინტერესებისა და ტრადიციული ოჯახის დამცველებად წარმოჩინდებოდნენ, ოპოზიციური პარტიები კი ევროკავშირის მიერ მართულებად.[40] ამასთანავე, ქსელი, ერთი მხრივ, „ქართული ოცნების” ინიცირებულ რუსულ კანონს, მეორე მხრივ კი „ლგბტ პროპაგანდის" აკრძალვის მოტივით მომზადებულ კონსტიტუციურ ცვლილებებს უჭერდა მხარს, რომელიც წარმოჩინდებოდა, როგორც „მომავალი თაობების ლიბერალური ფასეულობების თავზე მოხვევისგან" თავის დაცვის გზა.
რუსული ქსელი „ქართულ ოცნებას" მხარს წინასაარჩევნო პერიოდშიც უჭერდა. გვერდზე „Georgia Breaking News" გამოქვეყნებულ სტატიებში აღნიშნული იყო, რომ პარტიას ოპოზიციაზე მეტი რეიტინგი ჰქონდა და გამარჯვების კანდიდატი იყო. ასევე, ვებგვერდზე პოზიტიური შინაარსის სტატიაც გამოქვეყნდა გორში ბიძინა ივანიშვილის განცხადების შესახებ, რომელშიც ის ქართულ-ოსური ურთიერთობების აღდგენისთვის ქართველების მხრიდან ბოდიშის მოხდაზე საუბრობდა. "Georgia Breaking News"-ზე გაშუქებული იყო ინფრასტრუქტურული პროექტები და მთავრობის სხვადასხვა ინიციატივა, აქცენტი კეთდებოდა ქვეყანაში ეკონომიკურ ზრდაზეც.
არჩევნებამდე ცოტა ხნით ადრე რუსული ანონიმური ქსელი მხარს უჭერდა „ქართული ოცნების" მიერ ინიიცირებულ კანონს „ოჯახურ ღირებულებათა და არასრულწლოვანთა დაცვის შესახებ", რომელსაც „ტრადიციების შენარჩუნებისა და თავსმოხვეული ნორმებისგან თავის დაღწევის" საშუალებად წარმოაჩენდა. ამავე გვერდებზე წინასაარჩევნო პერიოდში ქვეყნდებოდა ინტერვიუები მმართველი გუნდის მხარდამჭერებსა და ექსპერტებად პოზიციონირებად პირებთან.
რუსულმა ქსელმა ცესკოს მიერ 2024 წლის 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების წინასწარი შედეგების გამოცხადების შემდეგ „ქართული ოცნების" მიმართ გამოხატა მხარდაჭერა. გვერდები არჩევნების შედეგებს ლეგიტიმურად წარმოაჩენდნენ და აღნიშნული იყო, რომ მისი ლეგიტიმურობა ადგილობრივმა და საერთაშორიო სადამკვირვებლო მისიებმა აღიარეს. ამასთანავე, რუსული ქსელი მხარს უჭერდა მიხეილ ყაველაშვილსაც და მას ლეგიტიმურ პრეზიდენტად აცხადებდა.
არჩევნების შედეგების ლეგიტიმაციაზე მუშაობდა კრემლისტური წყარო, „სპუტნიკიც”. გამოცემამ 26 ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ ტელეგრამ არხზე გამოაქვეყნა იმ უცხოელი პროსახელისულებო დამკვირვებლების განცხადებები, რომლებიც საარჩევნო პროცესს დადებითად აფასებდნენ და არჩევნებს ლეგიტიმაციას ანიჭებდნენ.[41]
რუსული ქსელის გვერდები პროტესტების დაწყების შემდეგ მიუთითებდნენ, რომ ქვეყანაში ევროინტეგრაციის პროცესი არ შეჩერებულა და ქართველმა ხალხმა ირაკლი კობახიძის გადაწყვეტილება ვერ გაიგო. ევროკავშირთან მოლაპარაკებების 2028 წლამდე შეჩერება წარმოჩენილი იყო, როგორც საქართველოს ეკონომიკური განვითარებისთვის დროის გამოყოფა, რათა გამხდარიყო ევროკავშირის წევრი.
შეჯამება
საქართველო მუდმივად არის რუსული საინფორმაციო ოპერაციებისა და ჩარევის სამიზნე, თუმცა ეს ოპერაციები განსაკუთრებით მაშინ აქტიურდება, როცა ქვეყანაში მნიშვნელოვანი პოლიტიკური მოვლენები მიმდინარეობს. კრემლისტურმა სააგენტოებმა, „სპუტნიკმა“ და „ნიუსფრონტმა“, ჯერ კიდევ 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე პერიოდში დაიწყეს აქტიურად ანონიმური საინფორმაციო ოპერაციების წარმოება. 2022 წელს, როდესაც უკრაინაში რუსეთი შეიჭრა და საქართველო ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსს ელოდებოდა, რუსული საინფორმაციო ოპერაციები კიდევ ერთხელ გააქტიურდა სოციალურ მედიაში, თუმცა სახეცვლილი ფორმით - ანონიმური, მედიასაშუალებებად შენიღბული გვერდებისა და რეკლამების საშუალებით. რუსული ჩარევები კი განსაკუთრებით აქტიური იყო საქართველოს ევროპული და დემოკრატიული განვითარებისთვის გარდამტეხი, 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების, წინა პერიოდში.
რუსული საინფორმაციო ოპერაციების ტაქტიკა თითქმის ყველა ქვეყანაში ერთნაირია - მოახდინოს დასავლეთის დისკრეტიდაცია და, პარალელურად, ჩაერიოს ქვეყნის შიდა პოლიტიკაში. 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინასაარჩევნოდ ჯერ რუსულმა დაზვერვამ დაიწყო საინფორმაციო დეზინფორმაციული კამპანია აშშ-ის მიერ საქართველოში ფერადი რევოლუციის მოწყობის მცდელობაზე, რომელშიც ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული ჯგუფებიც იქნებოდნენ ჩართული, ხოლო შემდეგ მაღალჩინოსნებისა და რუსულ ოფიციალურ წყაროებს, რუსეთიდან მართული ანონომური კამპანია დაემატა. აღსანიშნავია, რომ რუსული ნარატივის მსგავსი „ქართული ოცნების“ საინფორმაციო კამპანიის ნაწილიც იყო. ამასთანავე, წინასაარჩევნო პერიოდში მკაფიოდ გამოიკვეთა, რომ რუსული ანონიმური კამპანია ღიად უჭერდა მხარს „ქართულ ოცნებას“ და ოპოზიციის წინააღმდეგ მოქმედებდა.
რუსული ჩარევები საინფორმაციო სივრცეში დამაზიანებელია ქვეყნისთვის, განსაკუთრებით წინასაარჩევნოდ, რადგან ის შესაძლოა, გავლენას ახდენდეს ინფორმირებული არჩევანის გაკეთებასა და ამომრჩეველთა ნებაზე. დემოკრატიული ქვეყნები ერთობლივი ძალისხმევით უპირისპირდებიან გარე ჩარევებსა და საინფორმაციო მანიპულაციებს. ამ ფონზე 2024 წლის წინასაარჩევნო პერიოდმა გვიჩვენა, რომ საქართველოში არათუ არ გადადგმულა დეზინფორმაციული გზავნილების აღკვეთისკენ ნაბიჯები, არამედ იმდროინდელი მმართველი გუნდისა და რუსული აქტორების ნარატივები უმეტეს შემთხვევაში ერთმანეთთან თანხვედრაში იყო.
[1] Peskov: Russia, unlike the West, does not interfere in Georgia's internal affairs, TASS. https://tass.ru/politika/22124445
[2] 1st EEAS Report on Foreign Information Manipulation and Interference Threats, European Union External Action, 2023. https://www.eeas.europa.eu/sites/default/files/documents/2023/EEAS-DataTeam-ThreatReport-2023..pdf
[3] Information Integrity and Countering Foreign Information Manipulation & Interference (FIMI), European Union External Action, 2025.https://www.eeas.europa.eu/eeas/information-integrity-and-countering-foreign-information-manipulation-interference-fimi_en
[4] 3rd EEAS Report on Foreign Information Manipulation and Interference Threats, European Union External Action, 2025. https://www.eeas.europa.eu/sites/default/files/documents/2025/EEAS-3nd-ThreatReport-March-2025-05-Digital-HD.pdf
[5] https://eu4georgia.eu/eu-enlargement/
[6] IRI: მოსახლეობის 87% ქვეყნის ყველაზე დიდ პოლიტიკურ საფრთხედ რუსეთს მიიჩნევს, Forumlanews, 2023. https://formulanews.ge/News/89440
[7] Meta’s Adversarial Threat Report, Second Quarter 2024. https://bit.ly/4hWByuq
[8] US Embassy in Georgia Supports Protesters Against Foreign Agent Law, TASS, 2.05.2024. https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/20696407
[9] Expert says US wants to open second front against Russia in Georgia, TASS. 24.05.2024. https://tass.ru/politika/20896325
[10] West looking to foster Ukraine-like coup in Georgia — Russian diplomat. TASS. 4.06.2024. https://tass.com/politics/1797847
[11] სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის განცხადება, 08.05.2024. https://ssg.gov.ge/news/932/saxelmtsifo-usafrtxoebis-samsaxuris-gancxadeba
[12] ვინ არის პატრიკ ჰერნანდესი, რომლის დაკავებასაც აშშ-ის შესახებ კონსპირაციის გასავრცელებლად იყენებენ, მითების დეტექტორი, 15.05.2024. https://mythdetector.com/ka/vin-aris-patrik-hernandesi/
[13] On US plans for Georgia. Foreign Intelligence Service of the Russian Federation. 9.07.2024. http://www.svr.gov.ru/smi/2024/07/o-planakh-ssha-v-otnoshenii-gruzii.htm
[14] Americans are preparing a "color revolution" in Georgia, Foreign Intelligence Service of the Russian Federation. 26.08.2024. http://www.svr.gov.ru/smi/2024/08/amerikantsy-gotovyat-tsvetnuyu-revolyutsiyu-v-gruzii.htm
[15] Russia wants to thwart color revolution attempts in Georgia by sharing intel — SVR chief. TASS, 27.08.2024. https://tass.com/politics/1834549
[16] OSCE/ODIHR Becomes US Accomplice in Destabilizing Georgia, Foreign Inteligence Service of the Russian Federation. 11.09.2024. http://www.svr.gov.ru/smi/2024/09/bdipch-obse-stalo-soobshchnikom-ssha-v-destabilizatsii-gruzii.htm
[17] Zakharova: ODIHR is preparing the ground for possible protests following the elections in Georgia. TASS, 12.09.2024. https://tass.ru/politika/21843783
[18] "დარწმუნებული ვარ, რომ ქართველი ერი სწორ არჩევანს გააკეთებს"- რა ინფორმაციას ავრცელებს და რას აცხადებს რუსეთის საგარეო დაზვერვის სამსახურის დირექტორი, არჩევნები-2024: ცვლილებები თუ ლიბერალური ჭაობი?. 4.10.2024. https://t.me/operze/4971
[19] ირაკლი კობახიძე - არჩევნების მოგებასაც და რევოლუციის მოწყობასაც ხალხის თანადგომა სჭირდება, როგორ შეიძლება, ხალხის თანადგომა ჰქონდეთ „ნაცმოძრაობას“, გვარამიას, ხაზარაძის, გახარიას პარტიას?. 1TV.ge. 05.09.2024. https://1tv.ge/news/irakli-kobakhidze-archevnebis-mogebasac-da-revoluciis-mowyobasac-khalkhis-tanadgoma-schirdeba-rogor-sheidzleba-khalkhis-tanadgoma-hqondet-nacmodzraobas-gvaramias-khazaradzis-g/
[20] „ქართული ოცნების“ საპატიო თავმჯდომარის, ბიძინა ივანიშვილის სიტყვით გამოსვლა ზუგდიდში, საარჩევნო შეხვედრაზე, 1TV.ge, 15.10.2024. https://1tv.ge/news/qartuli-ocnebis-sapatio-tavmjdomaris-bidzina-ivanishvilis-sityvit-gamosvla-zugdidshi-saarchevno-shekhvedraze/
[21] შალვა პაპუაშვილი: არის ჯგუფი, რომელიც ემზადება გადატრიალებისთვის. ფხიზლად უნდა იყოს ჩვენი ხალხი და მთავარი ანტიდოტი ასეთი არაქართული ძალებისთვის არის მოსვლა არჩევნებზე და დამაჯერებელი დამარცხება ამ არაქართული ძალების, Imedinews.ge. 23.10.2024. https://imedinews.ge/ge/archevnebi-2024/358806/shalva-papuashvili-aris-jgupi-romelits-emzadeba-gadatrialebistvis-pkhizlad-unda-ikos-chveni-khalkhi-da-mtavari-antidoti-aseti-araqartuli-dzalebistvis-aris-mosvla-archevnebze--da-damajerebeli-damartskheba-am-araqartuli-dzalebis
[22] One of the coordinators of the planned riots was sent to Georgia, TASS. 25.10.2024. https://tass.com/defense/1862503
[23] TASS learned about the arrival in Georgia of snipers trained in Ukraine, TASS. 28.10.2024. https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/22253621
[24] Medvedev Accuses Zurabishvili of Provoking a Coup in Georgia. TASS. 1.11.2024. https://tass.com/world/1866047
[25] Russia stays out of Georgia's affairs unlike West — Foreign Ministry. TASS. 21.11.2024. https://tass.com/politics/1875517
[26] Lavrov: The West is trying to organize a color revolution in Georgia. TASS. 26.11.2024. https://tass.ru/politika/22495599
[27] Russia hopes attempts to conduct color revolution in Georgia will fail — SVR chief. TASS. 26.11.2024. https://tass.com/politics/1877649
[28] Developments in Georgia look like attempt to stage color revolution — Kremlin. TASS. 2.12.2024. https://tass.com/politics/1880667
[29] კონსტანტინ კოსაჩევი - „მოლოტოვის კოქტეილები“ დემონსტრანტებმა პოლიციას მას შემდეგ დაუშინეს, რაც კაია კალასმა პროტესტს კანონიერი უწოდა, მთავრობის პასუხს კი, უკანონო - ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის სამსახური არის წამქეზებელი. TELEGRAM: არჩევნები-2024: ცვლილებები თუ ლიბერალური ჭაობი?. 2.12.2024. https://t.me/operze/7110
[30] მამუკა მდინარაძე - აგენტურული ოპოზიციისგან 16 დეკემბერს იგეგმებოდა არეულობის მოწყობა იმაზე დაყრდნობით, რომ ევროკომისიას უარი უნდა ეთქვა მოლაპარაკებების გახსნაზე, ეს გეგმები ჩავუშალეთ. 29.11.2024. https://tass.com/world/1879911
[31] ირაკლი კობახიძე - საქართველოში „ნაცმაიდანი“ ვერ შედგება, გუშინდელ ძალადობრივ მიტინგზე უმთავრესი პასუხისმგებლობა ეკისრებათ ევროპელ პოლიტიკოსებს და ადგილობრივ აგენტურას, მეხუთე კოლონას. 30.11.2024. https://1tv.ge/news/irakli-kobakhidze-saqartveloshi-nacmaidani-ver-shedgeba-gushindel-dzaladobriv-mitingze-umtavresi-pasukhismgebloba-ekisrebat-evropel-politikosebs-da-adgilobriv-agenturas-mekhute-k/
[32] შალვა პაპუაშვილი: ახალსაც კი არ იგონებენ, ახლად დაქორწინებული წყვილის მისვლა, ნაძვის ხის დეკორირება, საპროტესტო პლაკატები და ა.შ. ერთი - ერთში მიჰყვებიან მაიდნის სცენარს. IMEDINEWS. 9.12.2024. https://imedinews.ge/ge/politika/365666/shalva-papuashvili-akhalsats-ki-ar-igoneben-akhlad-daqortsinebuli-tskvilis-misvla-nadzvis-khis-dekorireba-saprotesto-plakatebi-da-ash-erti--ertshi-mihkvebian-maidnis-stsenars
[33] Lavrov said that the West's imposition of the LGBT agenda does not suit the people of Georgia. TASS. 6.10.2024. https://tass.com/politics/1839477
[34] Lavrov: Russia will help Georgia, South Ossetia and Abkhazia in reconciliation if interested, TASS. 28.09.2024. https://tass.ru/politika/21986733
[35] Lavrov comments on Georgia's statements about the West's incitement to war with Russia. TASS. 22.10.2024. https://tass.ru/politika/22189773
[36] Russia, unlike West, does not interfere in internal processes in Georgia — Putin. TASS. 28.11.2024. https://tass.com/politics/1879395
[37] Western 'bombs' of interference falling in South Caucasus — Russian MFA. TASS. 29.11.2024. https://tass.com/politics/1879823
[38] INTERVIEW: Georgia’s people, new government lack desire to become West’s pawn — Lavrov. TASS. 30.12.2024. https://tass.com/politics/1895269
[39] Russia ready to bury the hatchet with Georgia, needs to see desire from Tbilisi — diplomat. TASS. 4.12.2024. https://tass.com/politics/1881943
[40] https://isfed.ge/geo/sotsialuri-mediis-monitoringi/rusuli-sainformatsio-operatsia-saqartveloshi-mmartveli-partiis-sasargeblod-da-evrokavshiris-tsinaaghmdeg
[41] Sputnik საქართველო, 27.10.2024. https://t.me/SputnikSaqartvelo/15709